1940
-
-
-
-
1941
-
-
-
-
1942
-
-
-
-
1943
-
-
-
-
1944
-
-
-
-
1945
-
-
-
-
> 1945
-
-
-
-

Jodenvervolging

5 mei 1945

Gedenkplaat Kitty de Wijzeplaats

Gedenkplek begraafplaats Terezin

Jan Asser

 

Jan was de zoon van Tobias Michel Karel Asser (Nobelprijs voor de Vrede 1911) en Johanna Ernestina Asser. Jan had twee broers,  Carel Daniel, Hendrik Lodewijk en een zus, Elisabeth Marie Rosa. Zij waren allen al voor de oorlog overleden. Hij vestigde zich op 10-08-1939 te Nijmegen, komende vanuit Florence.  Hij had daar gewerkt als vertaler van werken van Giuseppe Mazzini en Dante Alighieri. In Nijmegen werd hij opgenomen in het sanatorium Berkenoord. 

In Florence had hij sinds de zomer van 1938 te maken gehad met anti-semitische wetten.  Joden kregen te maken met ontslag, verwijdering van scholen en universiteiten en in beslagname van hun bezit.  Jan Asser is vermoedelijk in overspannen toestand in Nijmegen aangekomen. Toen in 1941 de Joden zich moesten melden schreef de directeur van Berkenoord, dokter Wierdsma, dat Asser "onder voortdurende medische leiding wegens zenuwaandoening" stond. * 

Iedere Jood moest vóór 9 april 1943 Nijmegen verlaten en zich begeven naar Vught of , als zieke, naar Westerbork. Vermoedelijk was Jan Asser daarvan op de hoogte; hij heeft rond die datum Nijmegen verlaten voor Amsterdam, waar hij in de Retiefstraat 51 verbleef. Hij werd op 09-12-1943 overgebracht naar Westerbork Van daaruit werd hij getransporteerd naar Theresienstadt (Terezin) in Tsjechië.  Theresienstadt was het concentratiekamp voor o.a. bevoorrechte joden. Waarschijnlijk dankte hij zijn bevoorrechte positie aan zijn begaafdheden. Hij was niet alleen een  begaafde vertaler maar daarnaast speelde hij ook prachtig piano. Hij is nooit getrouwd. Hij kon vermoedelijk door een geestesziekte niet goed voor zichzelf zorgen volgens een bezoeker van het Joods Monument.

Hij overleefde in Terezin de oorlog, maar kort na de bevrijding van het concentratiekamp in april 1945 door het Rode Leger stierf hij er aan de gevolgen van een apoplexia cerebri (een beroerte), aldus het overlijdensregister uit de Evangelische Kerk van de Boheemse Broeders te Litomerice (Tsjechië). Begraafpaats: Nationale begraafplaats Terezin III, 8 -  178 - urn 196 .

* Als reactie hierop eiste NSB'er Wilbers een onderzoek naar de afstamming van Jan  Asser. Dokter Wierdsma antwoordde op 21 april 1942 dat hij bij familie had geïnformeerd "Hij heeft vier Joodse voorouders gehad in de zin der verordening, zodat men meent, dat er van twijfel geen sprake is. Verzoek eventuele correspondentie over dit onderwerp te richten aan ondergetekende, daar het voor de patiënt zelve beter is,hier niet in gemoeid te worden". In deze tijd werd ook zijn vermogen in beslag genomen.

Bronnen: PK;  Joods Monument; Oorlogsgravenstichting; e-mail Rob Essers 12 jan.2012 met overlijdensakte 15 maart 1948 van de Kerk in Litomerice, de akte van overlijden 17 juni 1948 van Nijmegen en personalia; Jewish museum Praag; Oorloginnijmegen.nl -zie Ziekenlijst blz 12 en 13. www.geneologieonline.nl; www.wikitree.com

 

Persoongegevens

Overlijdensgegevens

Naam:
J. Asser
Voornamen:
Jan
Roepnaam:
Geslacht:
Man
Nationaliteit:
Nederlandse
Geloof:
geen
Beroep:
vertaler
Burgerlijke staat:
ongehuwd
Adres:
Graafseweg 296
Woonplaats:
Nijmegen
 
Geboortedatum:
16-04-1882
Geboortedatum toevoeging:
Geboorteplaats:
Amsterdam
Datum:
09-05-1945
Datum toevoeging:
Leeftijd:
63 jaar

Plaats:
Theresiënstadt / Terezin (Tsjechië)
Locatie:
concentratiekamp Theresiënstadt
Begraafplaats:
Theresiënstadt,crematorium Terezin
Omstandigheid:
omgekomen
 
Categorie:
Burgers: Joden
Dossiernummer:

Overleven kampen

Toen de Duitsers verslagen waren werd in volle omvang duidelijk wat de vervolging, de Endlösung die door de Nazi’s was bedacht en uitgevoerd had aangericht. 6 miljoen Joodse slachtoffers en 500.000 Roma en Sinti. Van de Nederlands Joodse gemeenschap kwamen 104.000 mensen niet terug. De Nijmeegse Joodse gemeenschap verloor 498 van haar leden van de Roma en Sinti kwamen 8 mensen niet meer terug.

Het kleine aantal mensen dat deze verschrikking had overleefd was fysiek verzwakt en getraumatiseerd, onder hen 16 stadsgenoten. Nathan en Sophie de Vries stierven alsnog aan tyfus in de verloren trein bij Tröbitz. Jan Asser werd bevrijd in Theresienstradt en stierf ongeveer een maand later in Terezin. De 13 andere overlevenden kwamen ‘thuis’ in een onherkenbaar verminkte stad waar van enige opvang geen sprake was. Door de regering was besloten om geen onderscheid te maken tussen slachtoffers. Ze wilden zo niet discrimineren. Hierbij werd totaal voorbijgegaan aan het feit dat bij de Joodse en Roma en Sinti vervolgingsslachtoffers de gemeenschap veel zwaarder was getroffen en maar nipt aan totale vernietiging was ontkomen. 

De teruggekeerden moesten zelf hun weg zoeken. Bezittingen werden betwist en waren vaak verdwenen. Nauwelijks beseffend wat voor onvoorstelbaar verlies ze hadden geleden, de vele naasten die waren vermoord, de mensen waarover ze nog in onzekerheid leefden of ze nog zouden terugkomen. Het leven moest weer vanaf een nulpunt worden opgebouwd, op eigen kracht. Naast de 13 Nijmeegse Joden kwam Hadassa Moszkowicz naar Nijmegen. Daar bezweek ze aan de ontberingen van de kampen.

Toen de Duitsers verslagen waren werd in volle omvang duidelijk wat de vervolging, de Endlösung die door de Nazi’s was bedacht en uitgevoerd had aangericht. 6 miljoen Joodse slachtoffers en 500.000 Roma en Sinti. Van de Nederlands Joodse gemeenschap kwamen 104.000 mensen niet terug. De Nijmeegse Joodse gemeenschap verloor 498 van haar leden van de Roma en Sinti kwamen 8 mensen niet meer terug.

Het kleine aantal mensen dat deze verschrikking had overleefd was fysiek verzwakt en getraumatiseerd, onder hen 16 stadsgenoten. Nathan en Sophie de Vries stierven alsnog aan tyfus in de verloren trein bij Tröbitz. Jan Asser werd bevrijd in Theresienstradt en stierf ongeveer een maand later in Terezin. De 13 andere overlevenden kwamen ‘thuis’ in een onherkenbaar verminkte stad waar van enige opvang geen sprake was. Door de regering was besloten om geen onderscheid te maken tussen slachtoffers. Ze wilden zo niet discrimineren. Hierbij werd totaal voorbijgegaan aan het feit dat bij de Joodse en Roma en Sinti vervolgingsslachtoffers de gemeenschap veel zwaarder was getroffen en maar nipt aan totale vernietiging was ontkomen. 

De teruggekeerden moesten zelf hun weg zoeken. Bezittingen werden betwist en waren vaak verdwenen. Nauwelijks beseffend wat voor onvoorstelbaar verlies ze hadden geleden, de vele naasten die waren vermoord, de mensen waarover ze nog in onzekerheid leefden of ze nog zouden terugkomen. Het leven moest weer vanaf een nulpunt worden opgebouwd, op eigen kracht. Naast de 13 Nijmeegse Joden kwam Hadassa Moszkowicz naar Nijmegen. Daar bezweek ze aan de ontberingen van de kampen.

Lees meer




Voor andere personen bij deze gebeurtenis kies:

Overleven kampen

Meer dan een naam dankzij u. Heeft u informatie over of foto’s van personen op deze site, stuur deze dan naar ons via contact.